Met het voorjaar in de kop duiken we gewapend met snoeimes of heggenschaar massaal de tuin in. De bergen groenafval die dat oplevert brengen we doorgaans (gratis of betaald) naar de gemeentelijke stort.
Takken, stompen of een flinke aanhanger vol groenafval inleveren bij de milieustraat in Gieten? Inwoners van de gemeente Aa en Hunze kunnen er vrijwel het hele jaar terecht. Gratis en voor niets.
En daarmee is deze Drentse gemeente echt niet uniek. Veel lokale overheden in Drenthe, Friesland en Groningen openen de deuren van hun milieustraten of grondstoffencentra om grof groenafval gratis in te leveren. Bij 28 gemeenten kun je altijd terecht zonder te betalen.
Er zijn maar enkele vreemde eenden in de bijt, als het gaat om betaald groenafval inleveren. Tien gemeenten - zoals Stadskanaal, Westerwolde, Ameland of Terschelling - vragen een geldbedrag na het inleveren. Ook in de stad Groningen moet je uiteindelijk betalen, maar dan wel pas na vier keer gratis brengen.
Afval brengen in bakfiets
Overigens is Aa en Hunze nog maar een jaartje ‘om’. Tot vorig jaar waren er speciale takkenweken: inwoners van Aa en Hunze mochten dan twee keer per jaar (voor- en najaar) een week lang gratis het groenafval langsbrengen bij het afvalstation aan de Spekstoep in Gieten.
In Aa en Hunze ging het aantal kilo’s afval dat gratis mag worden gebracht (van 600 naar 500) omlaag. En ook moesten inwoners meer betalen per gebrachte kilo: van 15 cent naar 30 cent.
Het is deze verandering van tarieven in Aa en Hunze die deze krant er toe bracht om alle storttarieven voor (huishoudelijk) afval en groen afval in het Noorden in kaart te brengen. De veertig gemeenten in Drenthe, Friesland en Groningen zijn allemaal benaderd hoeveel zij in rekening brengen voor een bezoekje aan de 54 noordelijke milieustraten, vier composteerstraten en 14 mini-sorteerstraten.
Al snel bleek: de antwoorden van de veertig gemeenten leverden zo’n allegaartje aan tarieven op dat er slechts één conclusie mogelijk is: hier valt geen eenduidige touw aan vast te knopen. De gemeenten berekenen de storttarieven allemaal op hun eigen manier.
Waar je bijvoorbeeld in Hoogeveen de eerste duizend kilogram groenafval gratis mag brengen, betaal je in Veendam direct voor de eerste halve kuub al vijf euro. Bij de gemeente Westerkwartier betaal je 8 euro voor tuinafval. Althans, als je het brengt op een enkelassige aanhanger of achterin de kofferbak. Breng je een meer-assige kar mee vol met groen, dan verdubbelt de prijs.
En waar de ene gemeente het grof vuil per kilogram berekent, doet de andere dat per kubieke meter, of per emmer, of per kofferbak, of per aanhanger.
O ja, het kan ook nog verschil maken of je met de bakfiets komt, of met de bestelbus of de tandemasser. Verschillen zijn er ook in de tarieven voor de diverse afvalstromen en de maximale hoeveelheden die je gratis mag storten. Of het aantal keren dat je gratis mag. In Súdwest-Fryslân is dat bijvoorbeeld twaalf keer. En in Pekela krijgen de inwoners twee muntjes waarmee ze twee keer gratis naar de stort mogen.
Vergelijken? ‘Daar is geen beginnen aan’
Het is bijna onmogelijk om de tarieven van de gemeentelijke milieustraten onderling te vergelijken, zegt ook onderzoeker Corine Hoeben van het COELO. Dit instituut van de Rijksuniversiteit Groningen geeft elk jaar de Atlas van de Lokale Lasten uit.
Hoeben: ,,Gemeenten mogen geen winst maken op de afvalinzameling, maar ze mogen wel schuiven met posten. Ze mogen bijvoorbeeld de tarieven voor de milieustraat verhogen en de afvalstoffenheffing verlagen, of andersom. Of ze mogen beide tarieven verlagen en eventuele verliezen aanvullen uit de algemene middelen.”
Kortom, zelfs als de milieustraat in een bepaalde gemeente gratis is zegt dat weinig. ,,Het kan goed zijn dat de afvalstoffenheffing dan wat hoger is”, zegt Hoeben. Om de kosten van de afvalinzameling echt goed te kunnen vergelijken zou je de begrotingen van alle 342 gemeenten in ons land grondig moeten uitpluizen. En daar is volgens de onderzoeker van het COELO bijna geen beginnen aan.
Meer bewustwording
Waar wel wat over valt te zeggen: veel gemeenten zeggen bezig te zijn met bewustwording rond afval. Noordenveld is een van die gemeenten die zich een zeer bewuste gemeente toont. Afval brengen is daar in de regel gratis. Maar dat geldt niet voor alles. ,,Wij vinden als gemeente wel dat zaken die eigenlijk geen afval zouden moeten zijn of worden, dat onze burgers daar wel een tarief voor moeten betalen”, laat wethouder Alex Wekema van Noordenveld weten. Hij zegt dat daarmee wordt geprobeerd om ,,te bewerkstelligen dat inwoners bewust met het afdanken van materialen omgaan, zodat afval wordt voorkomen”.
Wekema staat hierin niet alleen. Ook veel andere gemeenten noemen dit belangrijk. Zoals Het Hogeland, waar momenteel een proef loopt om te kijken of het loont om ook het grofvuil (dat nu nog wordt verbrand in de energiecentrale in Harlingen) na te scheiden. Want de Groningse gemeente scheidt veel afval al wel na. Dat gebeurt door Omrin op Ecopark de Wierde in Heerenveen waar ,,waardevolle grondstoffen” eruit worden gehaald. ,,Maar grofvuil nog niet. Dat vinden we wel belangrijk”, laat een woordvoerder weten. ,,We willen er als gemeente aan bijdragen dat we zo veel mogelijk grondstoffen opnieuw gebruiken.”
Grondstoffencentrum Roden
Sinds begin dit jaar staat er in Roden een volstrekt nieuw grondstoffencentrum, waar alles minutieus wordt gescheiden. Het is de trots van Noordenveld, durft Wekema wel te zeggen. Verantwoordelijk projectleider nieuwbouw Jan Louwes vertelt dat collega-overheden in de rij staan om eens een kijkje te komen nemen. Assen, Alkmaar of Tynaarlo. ,,Ze komen allemaal kijken wat wij hier doen. Het is niet dat wij hemelbestormers zijn, maar onze aanpak trekt wel de aandacht van de anderen.”
Die aanpak gaat eigenlijk uit van de filosofie: Het gaat niet om afval, maar om de grondstoffen die je eruit kunt halen. Louwes vertelt dat de raad van Noordenveld al in 2015 in de omgevingsvisie vastlegde: Hoe ziet ons afvalbeleid er eigenlijk in 2030 uit? ,,Dat heeft tot ons grondstoffencentrum geleid. Waar we alles proberen te hergebruiken. Mensen kunnen hun fiets inleveren, maar ze kunnen er ook voor kiezen om de fiets zelf uit elkaar te halen en dan in delen in te leveren. Hoe beter inwoners verschillende materialen van elkaar scheiden, hoe meer ze gratis kunnen inleveren. Nederlanders hebben een hekel aan betalen hè.”
Want dat is het mooie, vult wethouder Wekema aan: ,,Het werkt. Mensen willen echt wel hun best doen.”
